Dit artikel beschrijft de visie van Faustworx op techniek en innovatie. Deze visie wordt vanuit een diepere, filosofische grond opgebouwd tot een praktische en visionaire levenshouding die de mens meesterschap zal geven op zijn leven en werken in een moderne én toekomstige setting.
Natuur en techniek
Techniek lijkt in zijn essentie en werking haaks te staan op alles wat natuurlijk is. Een fabriek waarin mobieltjes gemaakt worden, lijkt niet te rijmen met de donkere bossen waarin onze voorouders nog niet zo lang geleden Europa gestalte gaven. De steriliteit van een gemiddeld kantoor lijkt ook niet te rijmen met een goede wandeling door de bergen. En een zwaard lijkt een ander verhaal te vertellen dan een dag aan het strand. Maar om dit goed te beoordelen kijken we eerst naar wat ‘natuurlijk’ eigenlijk inhoudt.
De mens is een geworteld wezen. Wij zijn het resultaat van de levens en daden van onze voorouders. Onze geest is over duizenden jaren gekneed tot wat we bij geboorte meekrijgen. Deze lange geboorte van de geest geeft ons onze persoonlijke eigenschappen, onze talenten en gebreken, onze mentale kwaliteiten en ook onze manier van in de wereld zijn. Dit alles is een natuurlijk proces en de mens zelf is een natuurlijk wezen. Dit is voor elk mens het startpunt van zijn leven. Met deze ‘rugzak’ vertrekt de mens op zijn levenspad.
Bij dit alles hoort dat we als individu en als groep gewoontes en leefpatronen creëren. Hierbij hoort evenzeer een manier van omgaan met anderen. En bij dit alles is de mens, meer dan welk levend wezen dan ook, zich bewust van het feit dat dit gebeurt. In de mens is de natuur bewust geworden van zichzelf en van de consequenties van zijn daden. De mens is de bewust geworden natuur.
Principes van natuur en techniek
Alles wat leeft, wil zichzelf en zijn soort of groep behouden. Dit is ingebakken in alles wat leeft. De mens is echter de enige soort die zich hiervan bewust is. Deze levenswil uit zich niet alleen in eten, drinken en slapen, maar ook in een ingrijpen in de leefomgeving om het eigen voortbestaan zeker te stellen. Vogels leggen hun eieren niet gewoon op de grond, maar beschermen deze door onderdelen van de natuur te herordenen. Door deze herordening ontstaat een nest. Dit is een onbewust, primair soort techniek en creëert voor de vogels een artificieel kader waarin het de leefomgeving probeert slim af te zijn. Apen gebruiken stokken en stenen om toegang tot eten te krijgen en om concurrentie te verslaan. Ook dit is techniek, omdat het een kader schept, boven op de natuur, om het eigen voortbestaan zeker te stellen. Zij verlaten zich dus niet alleen op hun armen en tanden.
Alles wat leeft, grijpt in meer of mindere mate in de leefomgeving in. Het hangt af van de inherente kwaliteiten van groepen en soorten hoe intensief zij kunnen ingrijpen. Een grens hierbij is de repercussie van de ingreep. Wanneer een zwerm sprinkhanen zich tegoed heeft gedaan aan een wei met gewassen, dan is het genoodzaakt om verder te trekken naar nieuwe gronden. Vindt het niet voldoende nieuwe grond, dan sterft een deel van de groep of zelfs de geheel groep. Repercussie is het mechanisme van de natuur om excessen in te perken. De meeste soorten zijn zich niet bewust van dit mechanisme, maar ondergaan enkel de gevolgen van hun acties. Alleen de mens is zich geheel of gedeeltelijk bewust hiervan.
Vrijwel alle levende wezens gebruiken techniek als ingreep, herordening en als re-contextualisering om het eigen leven te beschermen. De manier waarop de mens techniek gebruikt wijkt echter af in de zin dat de mens het repercussie-mechanisme van de natuur kent, en hierop dus eventueel kan inspelen. Door dit mechanisme in ons denken en in onze daden te verweven, kunnen we tegelijk de essentie van het leven én de essentie van techniek belichamen, en daarmee kunnen we de hogere principes en wetten die het leven eigen zijn zelf belichamen.
Techniek is een essentie van de natuur
Techniek is dus een ingrijpen met als doel een herordening, en het op een andere manier inkaderen van de leefomgeving. Maar door gebruik te maken van deze ingreep, moeten we ons bewust worden van de manier waarop dit ingrijpen werkt. Een vogel is zich bijvoorbeeld niet bewust van het feit dat de opgeraapte takjes en bladeren die in het nest verwerkt worden, niet meer als voedsel op een andere plek aanwezig kan zijn. Maar de mens kan zich, in principe(!), ervan bewust zijn dat de kolen die hij uit de grond haalt om zich te kunnen verwarmen, uiteindelijk leidt tot een instabiele ondergrond door het ontstaan van mijngangen.
De mens kan zich, ook hier in principe, ervan bewust zijn dat het winnen van kolen betekent dat hij zich aan het kader van kolenwinning moet onderwerpen. Dat betekent dat hij zich moet conformeren aan een leven in zwarte stof, een bestaan dat gereguleerd wordt door de regelmaat van productieprocessen, een standardisatie van tools en processen, en een omvorming van de mens tot producerende eenheid. Dit is grofweg wat Heidegger het Gestell van techniek noemt. Want net zoals de mens kaders stelt aan de natuur, zo stelt techniek kaders aan de mens wanneer hij zich ervan wil bedienen.
Al het levende in de natuur grijpt in zijn leefomgeving in. Alleen de mens kan zich bewust worden van het feit dat dit ingrijpen ook ingrijpt in de mens zelf. Dit is een feedback-loop en beïnvloedingsketen die bij de mens tot een voortdurende dynamiek wordt. Techniek is dus een manier van invloed nemen én tegelijk van beïnvloed worden. Techniek is derhalve ook een essentie van de natuur zelf, omdat de natuur zelf tot dit ingrijpen aanzet. En omdat de natuur bewust is geworden in de mens, is de natuur zich in zekere zin ook bewust dat dit ingrijpen een eigen bestaan kan gaan leiden.
Techniek en de faustische geest
De aard van het individu en de aard van een groep bepaalt hoe er wordt ingegrepen in de leefomgeving. In ‘Untergang des Abendlandes’ beschrijft Oswald Spengler hoe verschillende culturen elk gedreven werden door hun eigen wijze van ingrijpen. Hij noemde dit de Kulturseele. En de kultuurseele van Europa is de faustische geest. In dit artikel wordt deze geest beter beschreven. In het kort is de faustische geest een mindset die in zijn aard pionierend, doorbrekend, veroverend en uitdagend is, en die gefascineerd wordt door het oneindige en het onbekende. Europeanen zijn niet de enigen die over een faustische geest kunnen beschikken, maar in Europeanen is deze geest wel veruit het sterkst aanwezig. Het heeft onze samenleving getekend en gemaakt tot wat het nu is en in de toekomst nog worden zal. Deze faustische geest is onze natuur. Door het bewustzijn van de manier waarop de mens ingrijpt, kunnen we bijvoorbeeld niet alleen vervuiling voorkomen, het geeft ons de tools om het leven zelf sterker, mooier en gezonder te maken.
De faustische visie op techniek
Natuur en techniek zijn zoals gezegd geen gescheiden zaken. En met deze kennis in het achterhoofd kunnen we een visie op techniek formuleren. Faustworx ziet techniek als een eigenschap van de natuur zelf. Deze natuur is de groene omgeving, de kosmos, de mens, het levende, techniek en de oerprincipes die onder dit alles werkzaam zijn. De natuur is bewust geworden in de mens, en via de mens kijkt de natuur naar zichzelf en zijn handelen. De mens is daardoor als geen andere aangewezen om de fakkeldrager te zijn van de natuur als heelheid en als levende, werkzame Orde. Techniek is niet enkel een creatie van de mens, maar de mens creëert uiteraard wel techniek. Door techniek te creëren, creëren we ongevraagd en vaak zonder het te weten kaders die ons bestaan beïnvloeden. We kunnen ons lot als fakkeldrager van de natuur alleen waarmaken wanneer we ons niet alleen als gebruikers en makers van techniek opstellen, maar wanneer we ons in de faustische geest ook meester erover maken. Techniek is een manier om het leven te pushen, om het krachtiger te maken, glorieuzer te maken, meer scheppingskracht te geven, en nieuwe gronden te verkennen. Deze faustische visie op techniek betekent dat we zowel onszelf als techniek pushen tot het uiterste in vol bewustzijn van onszelf en de zaken die we creëren.
De faustische visie op techniek staat voor een visionaire, titanische blik op nieuwe horizonten. Met een heroïsche innovatie herscheppen we onszelf en onze techniek tot fakkeldragers van de Levende Orde. Deze visie is moedig, pionierend, veroverend, krachtig en uitdagend. Voor degene die volgens deze visie zijn werken voltooid, betekent dit:
- Vernieuwing en innovatie zit niet in tools of methoden, maar in de scheppingskracht van je eigen geest;
- Techniek oefent evenveel invloed op jouw denken en handelen uit als jij op techniek. Bewustzijn van dit gegeven opent deuren naar het doorbreken van obstakels en kaders die je scheppingskracht beperken;
- Het leven zelf is het doel van het leven. Al wat dit leven dient en levenskracht geeft, is gezond en nastrevenswaardig.
- Wie zichzelf niet in lichaam én geest traint en sterker maakt, ondermijnt de eigen scheppingskracht. Alleen wie beiden traint, ervaart de verbondenheid van lichaam en geest, en de synergie die dit oplevert voor zijn werken;
- Wie grenzen accepteert uit zijn omgeving, zonder deze op de proef te stellen, kan zichzelf geen innovator noemen. De faustische innovator is altijd tegelijk een lastpost en een redding;
- De aanval van een innovator op grenzen, regels, kaders en artificiële principes moet primair eerst gericht zijn op zichzelf. Alleen wie eerst de egen grenzen vóór alles op de proef stelt, opent de weg naar scheppingskracht en innovatieve paden;
- Niet alle innovatie maakt het leven sterker, mooier en gezonder. De faustische innovator onderscheidt duidelijk tussen puur gemakzucht en vergrote slagkracht;
- De faustische innovator neemt de moeite om het impliciete frame van de tools en methoden die hij gebruikt te doorzien. Bewust van dit frame, maakt hij er zich meester over en buigt het om naar zijn doel;
- De ware innovator is moedig, daadkrachtig, onconventioneel, doorbrekend en altijd bereid offers te brengen voor zijn werken. Hij denkt en handelt níet vanuit “gij zult”, maar vanuit “ik zal”. Hij toetst de vitaliteit van deze eigenschappen door zichzelf regelmatig op de proef te stellen. De verleiding van een kalm, veilig, en rustig kabbelend bestaan heeft op de faustische innovator geen impact;
- De faustische innovator IS dynamiek, turbulentie, omwenteling, beweeglijkheid, geworteldheid en axis mundi, en zoals het in het duits zo mooi luidt: Notwendfeuer.
