Een frontier is een grensland, een terra incognita, de verste regionen van een gebied, de buitenste bereiken van een streven of exploratie. Het is dat bereik waar de potentie het grootst en het reeds gerealiseerde het kleinst is. Een frontier is een belofte, een kans, iets nieuws. Het arctische gebied associëren we gewoonlijk niet met kansen, maar met levensvijandige omstandigheden. We associëren het met koude, onherbergzaamheid, onvruchtbare grond en lange duisternis. En tegenwoordig is het ook een gebied dat met klimaatverandering en het smelten van poolkappen gelinkt wordt. Kortom een problematische plek op aarde waar we ver van weg willen blijven. Toch is het arctische gebied een frontier in de beste zin van het woord. In het verdere verloop van de 21e eeuw kan het wel eens een van de meest belangrijke ontwikkelingen gaan worden.
Hebben we het pionieren verleerd?
De Europese historie is vanaf het einde van de ijstijd al doorweven met verkenningen, exploraties, veroveringen en het opbreken naar nieuwe gebieden. De harde levensomstandigheden zijn hier debet aan en hebben de Europese geest gevormd naar deze omstandigheden. In Revolt Against the Modern World schrijft Julius Evola hierover:
“Moreover, the rigorous climate, barren soil, and need for hunting as well as the need to migrate across unknown seas and continents naturally shaped those who innerly retained this spiritual experience of the sun, bright sky, and fire into warriors, conquerors, and navigators, and thus furthered that synthesis of virility and spirituality, the characteristic traces of which were retained in the Indo-European race.”
In onze huidige samenlevingen zien we van deze pioniersgeest weinig terug. We hebben meer wetten dan in welk tijdvak dan ook, we hebben voor vrijwel alle vormen van tegenslag een vangnet, alles wordt bewaakt en verzekerd, en op school en bij het opvoeden worden risico’s zorgvuldig in kaart gebracht en vermeden. En emigreren is in onze wereld bij lange na niet de risicovolle onderneming die het tweehonderd jaar geleden wel nog was.
Het is echter ook een feit dat de geest van een volk niet binnen enkele generaties verandert. De patronen van onze geest zijn in de loop van duizenden jaren gevormd en zitten diep in ons onderbewustzijn verankerd. In zijn “Essay on Wotan” schreef Carl Jung bijvoorbeeld al over de Germaanse god Wodan dat deze als archetype in de Europese geest verankerd zit. Deze archetypes duiken zowel in personen als in groepen, al naar omstandigheden, regelmatig en soms geheel onverwacht de kop op, ergreifen hen en vullen hen dan bijvoorbeeld met een vurige, daadkrachtige energie die door barrières heen breekt. Dit soort patronen kunnen we gemakkelijk vergeten in ons dagelijkse leven, maar steeds opnieuw kunnen we door zulke patronen ergriffen worden. Het aan het daglicht treden van een frontier is juist iets wat onze pioniersgeest opnieuw kan ergreifen.
Veranderingen in het arctische gebied
Wat momenteel aan het daglicht treedt in het arctische gebied zijn meerdere zaken. Het zee-ijs neemt steeds verder in omvang af. Het landijs neemt er ook in omvang af. Hierdoor wordt de bevaarbaarheid steeds beter. Het Arctische ijs heeft tot nu toe de vaarroutes via het Panamakanaal en het Suezkanaal bevoordeeld. Voor landen als Canada, Noorwegen, de VS, Rusland, Groenland en IJsland betekent dit dat zij aan nieuwe zeevaartroutes zullen komen te liggen. Ook voor West-Europa, Japan en China opent dit nieuwe en kortere routes.
Steeds meer delen van de Noordelijke IJszee en de aangrenzende kustgebieden komen onder het ijs vandaan en worden door de opwarming ook steeds groener. De vegetatie neemt er toe. Door deze opwarming en vergroening van het Arctische gebied wordt de leefbaarheid van deze gebieden steeds beter. Tot nu toe waren deze gebieden altijd zeer spaarzaam bewoond en was het overleven er hard. Terwijl een te grote klimaatverandering uiteraard serieuze dreigingen oplevert, is het anderzijds dus ook zo dat deze veranderingen een poort naar ontelbare nieuwe economische, ecologische en wetenschappelijke mogelijkheden opent.
Het arctische klimaat
Uitgaande van de gemiddelde studies naar klimaat, kan het volgende geconcludeerd worden. Alle modellen voorspellen krimp van het arctische ijs. De een wat meer dan de anderen. Maar zelfs voorzichtige modellen voorspellen een ijs-vrije noordpool rond 2040. Het arctische zee-ijs-seizoen krimpt met 7 tot 19 dagen per jaar in elk decennium sinds 35 jaar. Het volume van het arctische zee-ijs krimpt met 17% sinds 1979. Het Groenland-ijs smelt onophoudelijk, wat tot stijgende zeespiegels leidt. Met het smelten van het ijs nemen ook de stormen toe. De toegenomen hoeveelheid zonlicht zorgt ook voor verandering in de voedselketen in de arctische oceaan. Gebieden aan de arctische rand zijn aan het vergroenen.
Over de nieuwe vaarroutes
Er komen twee nieuwe vaarroutes bij, namelijk de Noordwestelijke Doorvaart en de Noordoostelijke Doorvaart. De Noordwestelijke Doorvaart gaat van de Atlantische Oceaan naar de Grote Oceaan via de Canadese archipel van pooleilanden. De Noordoostelijke Doorvaart gaat ook van de Atlantische Oceaan naar de Grote Oceaan, maar dan via de Russische zeeën (zoals Barentszzee en de Oost-Siberische Zee).
De maritieme handelsroute tussen Oost-Azië en Europa via de Noordwestelijke Doorvaart is ongeveer 40% korter dan via het Panamakanaal. Tegen 2040 zal, naar verwachting, de Noordwestelijke Doorvaart twee maanden per jaar open zijn. Met ijsbrekers komen hier nog enkele maanden bij. Amerika, Rusland en Europa bestrijden momenteel Canada’s soevereiniteit over deze passage met als argument dat deze route cruciaal is voor internationaal transport, en dat het dus internationale wateren moeten zijn. Het wordt verwacht dat Canada hier in zal toegeven. Ook de Noordoostelijke Doorvaart wordt de komende jaren meer toegankelijk. Deze is 13 dagen korter dan de Panama-route. Door mindere voorzieningen voor navigatie, verzekering, e.d. is deze route voorlopig minder interessant dan de Noordwestelijke Doorvaart. Het lijkt zeker dat de routes via Panamakanaal en het Suezkanaal veel minder opbrengst zullen genereren, doordat ze concurrentiepositie zullen verliezen aan de Arctische routes.
Bron van mineralen
Het noordelijke poolgebied staat bekend om de vele bronnen van fossiele brandstof. Deze voorraden zullen nog lange tijd de marktprijzen kunnen beïnvloeden wanneer deze worden aangeboord. Wat echter nog belangrijker is, zijn de vele minerale bronnen, waaronder de zogenaamde rare earth metals. Dit zijn grondstoffen met welluidende namen zoals Scandium, Lanthanium, Thulium of Cerium. Deze metalen zijn belangrijk voor de productie van mobiele telefoons, mp3-spelers, lasers, plasmaschermen, grondverbetering, windturbines, elektrische voertuigen en nog veel meer. Op dit moment is China een monopolist op de wereldmarkt voor deze grondstoffen en dicteert het de prijzen en aangeboden hoeveelheden.
Internationaal strijdtoneel
Er is op dit moment een flinke internationale strijd gaande voor de controle over olie- en gasvoorraden, de winning van de mineralen, de controle over de vaarroutes, en ook over militaire aanwezigheid. Deze strijd wordt nu vooral uitgevochten tussen de VS, Rusland en China. Met het weinig serieus gemeende bod van Donald Trump op Groenland, hebben de VS een duidelijk signaal afgegeven dat het de Arctische frontier zeer serieus neemt, en niet van plan is om China vaste voet aan de grond te laten krijgen in Groenland. De zorgen die Trump hiermee belicht, zijn heel reëel omdat China druk doende is om veel claims op Groenland’s mineralen op te kopen.
Europa is hierin vreemd genoeg geen prominente speler, terwijl Europa juist alle belang heeft om zich in deze strijd te mengen. Wat op het spel staat is niets minder dan de vraag of je (gedeeltelijke) controle hebt over de grootste geostrategische verschuiving van de komende eeuw. Met Noorwegen, IJsland en Groenland (als deel van Denemarken) beschikt Europa potentieel over de mogelijkheid om de Atlantische monding van de nieuwe noordelijke vaarroutes te beheren. Door de huidige kleurloze positie van Europa dreigt deze controle echter te verdwijnen naar de VS.
Wie gaan de bewoners worden?
Op dit moment is het Arctische gebied zeer dun bevolkt. In het enorme kustgebied van deze regio komt geen enkele echt grote stad voor. Wanneer het arctische gebied eenmaal vol tot ontwikkeling is gekomen in de komende decennia, zal er een grote toevloed zijn gekomen van mensen die al deze zaken gaan bestieren. Deze bewoners zullen vrijwel geheel van buiten de huidige poolgebieden komen. Het zullen mensen zijn die het avontuur omarmen en die bereid zijn om hun nek uit te steken om dit allemaal tot ontwikkeling te brengen. Het zullen mensen zijn die risico’s durven te nemen die in lijn zijn met de grote beloften die dit gebied in zich draagt.
En zoals het altijd gaat, degene die de meeste bewoners naar het arctische gebied kan leiden, zijn tevens degenen naar wie het arctische gebied loyaal zal zijn. Mensen zijn loyaal naar hun roots en hun kansen, en niet naar abstracte concepten. Controle krijgen en houden over (delen van) het arctische gebied ligt derhalve ook in een aandeel nemen in de bevolking van deze gebieden. Wie niet hieraan meedoet, wordt gewoonweg voorbij gelopen door anderen. Bovendien, wie hier tijdig in meedoet, heeft de uitgelezen kans om te bepalen hoe er met al deze ontwikkelingen wordt omgegaan. Dit heeft zelfs consequenties voor de ecologische aspecten van de ontwikkeling van het arctische gebied.
Wonen in een warmer wordend arctisch gebied heeft nogal wat bijzondere eigenschappen. Men moet om leren gaan met andere cycli van licht en duisternis. Ook de temperatuur speelt een rol. Het is er weliswaar steeds warmer aan het worden, maar ’s winters is het er evengoed koud. Hoe ga je je woongemeenschappen bouwen, inrichten en verbinden om het aangenaam leefbaar te maken? Ook de voedselvoorziening behoeft aandacht. Er zal waarschijnlijk veel gewerkt moeten worden met overdekte akkers of een vorm van verwarming van de grond die nu nog op de tekentafels ligt. De ontwikkeling van kernfusie als een heel nieuwe bron van energie biedt voor dit gebied de mogelijkheid om de regio van de grond af op te bouwen zonder fossiele brandstoffen. Door de grote afstanden in dit gebied zullen de hulpdiensten anders georganiseerd moeten worden dan wij gewend zijn. De eigenschappen van het arctische gebied bieden dus best veel uitdagingen, maar ook uitgelezen kansen op echte, betekenisvolle vernieuwing.
De toekomst van de arctische frontier
Dat het arctische gebied een echte frontier is, blijkt uit de lijst met uitdagingen die er liggen. Deze uitdagingen zullen echter evengoed de bron zijn van innovaties die meer nieuwe kansen brengen. Waar gaat het zoal om?
- Omgaan met donkere periode van het jaar. Hierbij hoort zowel verlichting van woongebied als de manier waarop je persoonlijk omgaat met licht en duisternis.
- Bevoorradingen in de winter
- Temperatuur van sommige installaties
- Lokale voedselproductie en -voorziening
- Bescherming tegen arctische stormen, en deze eventueel benutten voor energieopwekking
- Netwerken voor stroom aanleggen, met voldoende lokale zelfvoorzienendheid
- Netwerken voor internet, ook met voldoende lokale zelfvoorzienendheid
- Reistijden voor ambulance, brandweer en politie
- Werk-reistijd-verhoudingen, en de technologieën en concepten om dit op ideale wijze gestalte te geven
In Europa is het verdacht stil wanneer het gaat om de arctische frontier. Dit is vooral vreemd wanneer je je bedenkt dat Europa een groot belang heeft om zelf te bepalen wat er gebeurt met bijvoorbeeld de Atlantische monding van het arctische gebied, of met de vele mineralen die er voorhanden zijn. Dit alles roept de vraag op naar de hierboven genoemde pioniersgeest van Europa, die faustische geest die steeds zoekt naar nieuwe mogelijkheden, nieuwe antwoorden en nieuwe paden, de rusteloosheid die Europeanen altijd heeft voortgedreven door tegenslag en kans heen. Dat de Europese hoofdsteden al lang geen pioniersgeest meer laat zien, is echter niet per se een belemmering. De initiatieven moeten sowieso komen van mensen met een sterk innerlijk vuur, mensen met scheppingskracht, mensen die weten dat uitdagingen hen sterker maken. Dit zijn mensen die voor zichzelf een andere levensfilosofie én levenshouding creëren dan wij gewend zijn. Een die gebaseerd is op kracht, originaliteit, pragmatiek, visie, fitheid, vuur, en de onmetelijke potentie van een strijdbare geest. Dit zullen de mensen zijn over wie in de volgende eeuwen verhalen worden verteld en over wie films worden gemaakt.
