In dit artikel wordt dieper ingegaan op het idee van meesterschap en hoe dit kan worden bereikt. Meesterschap is voor degenen die geen genoegen nemen met simpelweg meedraaien in het leven. Voor wie meer wil halen uit zichzelf en uit het leven. En voor degene die echt zijn eigen stempel wil drukken op dit bestaan en zijn eigen sporen wil nalaten. Hierbij beperken wij ons niet tot bekwaamheid en vakbeheersing, maar kijken we naar het vermogen over de condities die ons leven en werken inkaderen uit te stijgen en deze te herscheppen.

Wat is Meesterschap?

We zijn gewend om de kwaliteit en de waarde onze werken, zowel in de professionele als de privésfeer, uit te drukken in termen als competenties, kennis, functie, nut, efficiency en creativiteit. Maar meesterschap is een term met een veel langere en diepere geschiedenis. Het duidt veeleer op het vermogen om iets groters in beweging te zetten, en ook om grotere gehelen te zien. Het veronderstelt dat je niet de plaats inneemt van een rad in een machine, maar dat je iets teweeg kan brengen dat er zonder jouw ingreep niet was. De werken van een meester hebben iets ongrijpbaars voor de buitenstaander. Het heeft een aura van macht, een vorm van macht die onze tijd niet kent en die ver buiten de morele en filosofische kaders van onze tijd reiken. Meesterschap is iets dat ons vraagt om op ontdekking uit te gaan.

Waarin onderscheidt de meester zich van iemand die gewoon goed is in zijn werk? Wat is de waarde van meesterschap in onze tijd? Wat betekent meesterschap voor ons zelf? En hoe kunnen we deze meesterschap bereiken?

Iemand die goed is in zijn werk kent de principes, trends, methoden, technieken, en weet wat er grofweg te weten is. Dit bereik je door informatie tot je te nemen en deze toe te passen waar deze nodig is. Een meester kan dit alles ook. Maar zoals een goede professional verschilt van een beginneling, zo verschilt een meester van de goede professional. De goede professional is gevormd door zijn werkveld en functioneert hierdoor optimaal in dit veld. De meester vormt zijn werkveld en doet zijn werkveld optimaal functioneren binnen de territoriale condities waarbinnen dit veld bestaat. De meester is dus in staat zijn domein te herscheppen. Het betekent dat je de krachten herkent die op je werkveld inwerken. Het houdt in dat je je eigen conditionering door het werkveld herkent en deze kan doorbreken. Je kunt een chaotische verstoring in het werkveld direct doorschouwen en deze naar een nieuwe Orde leiden.

Maar meesterschap bereikt men niet door enkel het aantal competenties te vergroten of door een ‘hogere’ functie in te nemen. De transitie van beginneling naar goede professional verloopt via het vergroten van kennis en competenties en hiermee ervaring opdoen. De bekwaamheid neemt hierdoor toe, maar de persoon achter de professional verandert hierdoor niet substantieel. Het heeft zo’n verandering ook niet nodig. Maar de transformatie naar meesterschap verloopt echter wél via persoonlijke groei. Zo’n groei doorbreekt de grenzen van de bestaande perceptie, predisposities, conditioneringen en mentale capaciteiten.

Waarom Meesterschap?

Geplaatst voor een inspanning die deze transformatie tot gevolg heeft, doet zich de vraag voor waarvoor je een dergelijke inspanning zou ondernemen. Je kunt er immers mee volstaan om een goede professional te zijn. Het geeft een goede baan, een toereikend salaris en erkenning van je omgeving. Dus waarom nog een volgende stap zetten? Deze vraag wil ik beantwoorden door te kijken naar de meest essentiële aspecten ervan.

In een vorige artikel over meesterschap heb ik de volgende definitie gegeven:

Meesterschap is het vermogen tot het ergreifen van een dynamiek.

Het doel van meesterschap is het vermogen te creëren om te kunnen ‘ergreifen’. Ergreifen kun je zien als het naar je toetrekken van een dynamiek en de beweging hiervan in lijn brengen met je eigen voorstellingen en wil. Wanneer je iemand anders zou ergreifen, zou je deze persoon vullen met je eigen geest, zodat deze vanuit jou geest handelt. Of wanneer je een organisatie ergreift, dan vul je deze organisatie met jouw perceptie en voorstellingen, zodat deze organisatie zich evenredig hieraan gaat gedragen.

Een moderne misvatting is dat dit dwang en machtsmisbruik zou vergen. Een juiste karakterisering van de invloed die je hiermee uitoefent is auctoritas. Auctoritas is een vorm van macht die werkt zonder dat dit bezit, bevoegdheid, titel, status of dwang vergt. Het is de aantrekkingskracht die voortvloeit uit wie je bent, niet wat je hebt of kunt. Het is een van de essentiële kenmerken van meesterschap. Ergreifen veronderstelt auctoritas.

Ergreifen is het proces van op één lijn brengen van de omgevingsdynamiek met de beheerste en belichaamde eigen, innerlijke voorstellingen over de wereld, het leven en jezelf.

Waarom is het belangrijk om te kunnen ergreifen? Het geeft je de mogelijkheid om de territoriale condities waarbinnen je leeft te kunnen transformeren naar je eigen voorstelling en wens. Dit ergreifen veronderstelt derhalve ook dat je inzicht hebt in je eigen beweging, een inzicht in de koers die je vaart in het leven. Je moet het vermogen hebben je horizon te distilleren uit de complexiteit van je omgevingsdynamiek, namelijk de dynamiek die in jou werkzaam is, én die je met je omgeving hebt.

Het distilleren van je horizon gaat erom de Chaos van je potentialiteiten, ofwel je bewegingsmogelijkheden, te ontwaren uit het geheel van je Zelf. De horizon die je uit je zelf haalt, betekent dat je uit deze Chaos een Orde geboren kunt laten worden. Het is belangrijk te weten dat deze Orde niet enkel een structuur is, maar datgene wat structuren schept. Zoals een vierkant van een kubus verschilt, zo verschilt structuur van Orde.

De ultieme consequentie van het vermogen en de wil tot ergreifen, ligt in het meest fundamentele kenmerk van het leven zelf. Welke karakterisering en duidingen men ook aan het leven mag geven, er is één uitspraak die men over het leven kan doen die niet relatief of subjectief is.

Al het leven is in essentie recursief. Het leven is iets dat naar zichzelf verwijst. Het leven is datgene dat zichzelf wil behouden en voortzetten. Het leven heeft zichzelf als doel en streeft er om deze reden naar om enerzijds het eigen leven maximaal voort te laten bestaan en anderzijds om dit door te geven aan de volgende generatie. Om dit Ur-principe, dat in al het levende werkzaam is, te vervullen, moet men in staat zijn om de condities waarin men leeft te ergreifen. Wanneer men dit kan, kan men zijn bestaan het beste waarborgen.

Hoe werkt Meesterschap?

Een adagium van meesterschap is: Wie beweegt vanuit meesterschap, wordt meester over het bewogene. Wat wordt hiermee bedoeld? Om dit te verklaren kijken we eerst naar wat bedoeld wordt met bewegen. Etymologisch kan het woord bewegen teruggevoerd worden naar biwegan (OHD) en naar wegana (P.G.). Dit laatste betekent zijn positie veranderen.

Het leven voltrekt zich als een dynamiek met de omgeving. Deze dynamiek wordt sterk beïnvloed door allerlei krachten die buiten de mens om werken, zoals klimaat, ecosysteem, geografische ligging, culturele processen en onze ingebakken fysieke en mentale kenmerken. Dit alles werkt voor ons als een frame dat ons conditioneert. Door bewust te zien en te handelen kunnen we ons als mens ook buiten deze kaders leren bewegen.

Er is echter een verschil tussen zelf bewegen en bewogen worden. Carl Jung omschrijft ergriffenheit als de toestand waarin je, door iets waarvan je je niet direct bewust bent, bewogen wordt. Je kunt bijvoorbeeld boos worden en in actie komen wanneer je iemand iets kwetsends hoort zeggen. Dit veronderstelt echter nog niet dat je weet waarom je door een opmerking getriggerd wordt. Dit is bewogen worden. Zelf bewegen betekent dat je je bewust bent van je innerlijke processen en dat je bewust kunt besluiten om wel of niet hierdoor in actie te komen. Wanneer je dan in actie komt, is het niet omdat een bepaalde prikkel dit onbewust van jou vraagt, maar omdat je bewust en vanuit je hele wil deze actie in gang zet.

Dit willen is belangrijk in meesterschap. De wil werkt als een ijsberg. Er is een deel dat boven het water uitsteekt en waarvan we ons bewust zijn. Dit is wat we weten dat we willen. Er is echter ook een groot stuk onder water. Dit is het onbewuste deel van de wil. Het drijft ons voort en beïnvloed onze beslissingen en handelingen zonder dat we dit in de gaten hebben. Jung noemde dit de Schaduw. Het zijn onze predisposities, ervaringen, instincten, impulsen en percepties. Het mag vreemd lijken om te beseffen, maar wanneer we zeggen, “Ik wil”, is dit vaak grotendeels geen echt willen. Een juistere omschrijving is “Iets in mij wilt”. Meesterschap betekent ook dat je deze wil in jezelf doorgrondt en hier grip op krijgt. Een meester zorgt ervoor dat het willen hem niet overkomt, maar dat hij dit zelf in gang zet.

Bewegen vanuit meesterschap betekent dus dat wanneer je je (letterlijke of figuurlijke) positie in het leven verandert, dat je dit doet vanuit inzicht in en grip op je wil. Dit maakt namelijk het verschil tussen bewegen omdat je ergriffen wordt, of bewegen omdat je zelf ergreift. Alleen wie ergreift, kan het andere vullen met eigen inzichten, voorstellingen of ideeën. Wie dit doet wordt derhalve meester over het bewogene. Niet door dwang, maar door auctoritas.

De stoïci in het antieke Griekenland kenden het begrip Hegemonikon. De Hegemonikon kenmerkt zich doordat men niet gedreven wordt door emoties, ratio, ervaringen en handelingen, maar dat men deze kent en overziet en een soort centrale positie hierin inneemt. Deze centrale positie stelt je in staat om emoties, ratio, ervaringen en handelingen in jezelf toe te staan, maar zelf te bepalen hoeveel en welke ruimte je deze geeft en wanneer je dit doet.

Hoe bereik je Meesterschap?

Het vermogen om te ergreifen en de creatie van auctoritas vergt training die een transformerend karakter heeft. Het vergt theorie en praktijk. Men moet het geleerde niet als informatie meedragen. Je moet het fysiek, mentaal, emotioneel en (indien gewenst) spiritueel belichamen. Deze training noem ik een praxis. Het woord praxis is terug te voeren op het antieke Grieks πρᾶξῐς. Het duidt op een handelen dat voortvloeit uit een leer. Deze leer is echter niet te zien in de moderne zin, waarin het een stuk informatie is die men tot zich heeft genomen. Het duidt op een leer die men zich zo grondig eigen heeft gemaakt, dat men deze zelf belichaamt. In deze zin is het dus niet enkel iets wat men heeft leren doen, maar iets dat als consequentie uit de eigen, door de leer getransformeerde manier van zijn voortvloeit. Het is dus zowel een daad als een vanzelf voortvloeien uit jezelf. Veel meer dan een synthese van theorie en praktijk, is het een heelheid die men in zich draagt en die door de beheersing het lineaire idee overstijgt en in kwalitatieve zin geen begin heeft in ofwel theorie ofwel praktijk. Deze mate van beheersing heft het lineaire op.

Meesterschap en praxis zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Meesterschap veronderstelt een proces van transformatie waardoor men niet enkel nieuwe handelingen leert kennen, maar waardoor je iets bent gaan belichamen dat je ervoor niet belichaamde. Meesterschap doorbreekt je conditionering om plaats in te ruimen voor het vermogen om conditioneringen te zien en te overheersen in jezelf. In de Indo-Europese tradities is dit verbonden met het idee van je tweede geboorte. Daar waar de eerste geboorte je ter wereld komen is, daar is de tweede geboorte een zelf-transformatie waardoor je als nieuwe, veranderde, meester geworden mens ter wereld komt en waarmee je je oude zelf achter je laat.

De basis van elke praxis is, in gedachte én daad, je conditionering te leren zien en te doorbreken tot op het niveau van de meest fundamentele principes die het leven de wereld eigen zijn. Dit is het grondwerk. Het ultieme doel van elke serieuze praxis is de creatie in jezelf van een axis mundi, welke zelf als doel heeft het ergreifen van de territoriale condities, welke als doel heeft de vervulling van het Ur-principe. De essentie van de heelheid van elke serieuze praxis is scheppingskracht en levenskracht. Een belangrijk aspect hiervan is door structuren, instituties en moraal heen te kijken, het leven te doorschouwen tot men het kan zien als een krachtenspel, een dynamiek. De meesterschapspraxis is daarmee feitelijk een bewegingsleer.

Een goed voorbeeld van hoe een meesterschapspraxis werkt, is te vinden in de martiale kunsten. Hierbij traint men zowel lichaam als geest. In de Japanse martiale kunsten kent men een bewegingsleer met het principe van Irimi, Tenkan en Kuzushi. Een mens heeft niet het vermogen om elk denkbaar obstakel in het leven frontaal het hoofd te bieden. Wanneer iets of iemand in het leven op je af komt, kun je dit stoppen, omleiden of uit balans brengen. Afhankelijk hiervan kiest de meester zijn bewegingen.

Kijkend naar het voorgaande, zijn dit elementen die bij een meesterschapspraxis horen:

• Door alle moraal, ideologie en levensbeschouwing van jezelf en je omgeving heen kijken en de fundamentele principes van het leven en de kosmos zelf doorgronden;
• Inzicht verwerven in de eigen Schaduw en de predisposities, ervaringen, instincten, impulsen en percepties die ons bewust, maar vooral ook onbewust, drijven, leren kennen;
• Leren hoe onze persoonlijke fysieke grenzen ons denken beïnvloeden, én hoe onze persoonlijke geestelijke grenzen ons fysiek beïnvloeden;
• De confrontatie met de eigen conditioneringen aan willen gaan;
• Voorbij de metafysische grenzen van de eigen tijd leren kijken en leren deze om te buigen;
• Het vermogen ontwikkelen om uit je eigen Chaos een Orde te creëren door zonder vrees tussen Orde en Chaos te leren bewegen;
• Jezelf fysiek en geestelijk ontwikkelen;
• Creativiteit vergroten tot scheppingskracht;
• Energiek zijn vergroten tot levenskracht;
• Een liefde voor het explorerende, doorbrekende, veroverende ontwikkelen;
• Afscheid nemen van “Dit wil ik niet” ten gunste van “Dit wil ik wel” door je doelen, je werken en jezelf uit te drukken in datgene dat je wil creëren;
• Ressentiment in jezelf ontdekken en deze vertroebelende geest door te bouwen op je eigen kracht;

In een volgend artikel zal de praxis zelf verder worden uitgewerkt, en wordt gekeken naar wat de kracht ervan is in onze tijd.